Czy możliwe jest sprawowanie funkcji prezesa zarządu na podstawie stosunku pracy oraz powołania jednocześnie?
Przede wszystkim na wstępie, koniecznym jest podkreślenie, że nie jest możliwe zawarcie umowy o pracę z jedynym członkiem zarządu, który jest jednocześnie jedynym wspólnikiem spółki z o.o. Stanowi on tym m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 11 września 2013, II UK 36/13, w którym wskazano, że tam, gdzie status wykonawcy pracy (pracownika) zostaje zdominowany przez właścicielski status wspólnika spółki z o.o. nie może być mowy o zatrudnieniu w ramach stosunku pracy wspólnika, który w takiej sytuacji wykonuje czynności (nawet typowo pracownicze) na rzecz samego siebie (we własnym interesie) i na swoje własne ryzyko produkcyjne, gospodarcze i socjalne. Jedyny wspólnik jest od pracodawcy (spółki z o.o.) niezależny ekonomicznie, gdyż – skoro do przesunięcia majątkowego dochodzi w ramach majątku samego wspólnika – nie zachodzi przesłanka odpłatności pracy, a nadto dyktuje mu sposób działania jako zgromadzenie wspólników.
Co jednak w sytuacji gdy mamy spółkę, w której jest dwóch lub więcej wspólników, i wszyscy oni są zarówno pracownikami zatrudnionymi w ramach umowy o pracę na stanowisku Prezesa / Wiceprezesa / Członka Zarządu oraz są powołani do pełnienia tożsamej funkcji jaka jest na umowie o pracę tj. do pełnienia funkcji Prezesa / Wiceprezesa / Członka Zarządu na mocy uchwały zgromadzenia wspólników z przyznanym z tego tytułu wynagrodzeniem?
Sytuacja ta jest wyjątkowo problematyczna. Wynika to przede wszystkim z tego, że nie wiadomo, w jaki sposób pracownik na stanowisku np. Prezesa Zarządu będzie rozliczany z wykonywanych przez niego obowiązków i w jaki sposób będzie realizowane podporządkowanie tego pracownika kierownictwu pracodawcy.
W mojej ocenie, jest duże prawdopodobieństwo, że jeden z tych stosunków przy kontroli zostanie zakwestionowany. Szczególnie niebezpieczne może być uznanie przez ZUS umowy o pracę za fikcyjną. Ewentualnie, może również dojść do ustalenia, że całość wynagrodzenia, w tym to z funkcji, powinno być wypłacane w ramach stosunku pracy, ze wszystkim skutkami.
Warto przywołać wyroku Sądu Najwyższego 19 września 2018 r., I UK 376/17, w którym zostało wskazane, że ZUS może ustalać stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach, będąc niezwiązanym nieważną czynnością prawną, bądź też całkowicie ją negować.
Kompetencje kontrolne organu rentowego wynikają wprost z art. 86 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2022.1009 t.j. z dnia 2022.05.13), który przewiduje, iż ZUS upoważniony jest do kontroli wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń przez płatników składek. Kontrola ta obejmuje m.in. zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych. Oznacza to, że ZUS weryfikując umowę, z tytułu której dana osoba została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych, może sprawdzać, czy umowa została zawarta zgodnie z prawem i czy faktycznie była realizowana przez jej strony, czy nie jest zatem umową fikcyjną.
Ubocznie warto przypomnieć, że zgodnie z art. 210 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U.2022.1467 t.j. z dnia 2022.07.12) w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim, spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.
Regulacja tego przepisu jest bardzo ogólna i dotyczy ona wszelkich umów zawieranych z członkami zarządu zarówno związanych z pełnioną funkcją, jak i zawieranych poza kompetencjami wynikającymi z tych funkcji. Tym samym dotyczy to także umów o pracę.
Autor: Wojciech Nowakowski
Ekspert ds. prawnych, asystent księgowy
e-mail: w.nowakowski[at]kancelariamr.pl
tel: 505 265 617
Zdjęcie autorstwa Tima Miroshnichenko z Pexels