Znaczenie ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (Dz.U.2017.67 z dnia 2017.01.11).
- Cel ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.
W dniu 12 lipca 2017 r. weszła w życie ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (Dz.U.2017.67 z dnia 2017.01.11) (dalej: ustawa), której celem jest wyeliminowanie nieuczciwych praktyk handlowych z łańcucha dostaw surowców rolnych i żywności.
Ustawa odnosi się wyłącznie do dostawców produktów rolnych i spożywczych. Ze względu na specyfikę branży oraz konieczność zbycia przez producentów swoich towarów w stosunkowo krótkim czasie bardzo często powstaje presja, która powoduje, że muszą się oni często godzić na szczególnie niekorzystne dla nich warunki oferowane przez nabywców po to, aby zapewnić nawet minimalne środki na dalsze funkcjonowanie gospodarstwa czy też małego przedsiębiorstwa.
Obecnie powszechną praktyką jest wymuszanie przez nabywców, w szczególności sklepy wielkopowierzchniowe, nierównoprawnych warunków umów, najczęściej w postaci narzucania treści umów bez możliwości ich negocjowania, jednostronnego zrywania umów, wymuszania określonego poziomu cen zakupu i przez wydłużanie terminów płatności za dostarczone towary. Często spotykane jest również dodatkowe nieekwiwalentne świadczenia, przybierające różną postać i określane różnym nazewnictwem.
W związku ze szczególnym charakterem relacji między dostawcą produktów rolnych a nabywcą tych produktów oraz biorąc m.in. pod uwagę wahania na rynku produktów rolnych, specyfikę obrotu produktami rolnymi, a także niekorzystne położenie wielu producentów rolnych dostarczających produkty rolne względem z reguły silniejszych partnerów, ustawa swym zakresem obejmuje dostawców produktów rolnych lub spożywczych, jak i nabywców tych produktów, chroniąc ich przed stosowaniem przez jedną ze stron nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej.
- Zastosowanie ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.
Ustawa będzie mieć zastosowanie do umów nabycia produktów rolnych lub spożywczych zawieranych między nabywcami tych produktów a ich dostawcami, pod warunkiem, że:
- łączna wartość obrotów między nimi w roku wszczęcia postępowania w sprawie praktyk polegających na nieuczciwym wykorzystywaniu przewagi kontraktowej lub w którymkolwiek z dwóch lat poprzedzających rok wszczęcia postępowania, przekracza 50 tys. zł
oraz
- obrót nabywcy albo dostawcy, który stosował praktykę polegającą na nieuczciwym wykorzystywaniu przewagi kontraktowej , a w przypadku gdy należy on do grupy kapitałowej, obrót tej grupy kapitałowej w roku poprzedzającym rok wszczęcia postępowania przekroczy 100 mln zł.
Zakres ustawy nie obejmuje, z uwagi na skalę, rodzaj i charakter, dostaw bezpośrednich w rozumieniu przepisów ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U.2017.149 t.j), gdyż dotyczą one małych ilości surowców dostarczanych przez producenta do konsumenta końcowego lub lokalnego zakładu detalicznego bezpośrednio zaopatrującego konsumenta końcowego.
Podstawową przesłanką przyjęcia takich rozwiązań jest przede wszystkim wyeliminowanie nieuczciwego stosowania przewagi kontraktowej przez największe podmioty rynku, których skutki są największe pod względem zarówno finansowym, jak i liczby podmiotów, których one dotyczą.
Ustawa zakazuje nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej nabywcy względem dostawcy oraz dostawcy względem nabywcy. Określa, że wykorzystywanie przewagi kontraktowej przez nabywcę albo dostawcę jest nieuczciwe, jeżeli jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża lub narusza istotny interes drugiej strony.
Zawiadomienie dotyczące stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową można zgłosić Prezesowi UOKiK każdy przedsiębiorca, który podejrzewa stosowanie takich praktyk wobec siebie, bez ograniczeń co do potencjału ekonomicznego. Postępowanie w sprawach praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową Prezes UOKiK wszczyna z urzędu, co daje ochronę przed identyfikacją zgłaszającego zawiadomienie.
Ochrona przed nieuczciwym wykorzystywaniem przewagi kontraktowej przewidziana w ustawie nie wyłącza ochrony wynikającej z innych ustaw, w szczególności przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U.2003.153.1503 t.j.). Podkreślenia wymaga, iż ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi i ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji odnoszą się do odrębnych trybów, dotyczą odpowiednio publiczno-prawnej i prywatno-prawnej ochrony przedsiębiorców. A zatem wejście w życie ustawy nie wyłącza występowania przez przedsiębiorcę z roszczeniami do sądu powszechnego na drodze cywilnoprawnej.
- Kary
Zgodnie z ustawą Prezes UOKiK może nałożyć na dostawcę lub nabywcę produktów rolnych lub spożywczych, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli choćby nieumyślnie dopuścił się on naruszenia zakazu nieuczciwego wykorzystania przewagi kontraktowej. Określono również kary za utrudnianie prowadzenia postępowania oraz nie wykonywanie decyzji nakładającej karę. Tego typu sankcje mają mieć przede wszystkim charakter prewencyjny i zniechęcać przedsiębiorców do stosowania nieuczciwych praktyk.
Autor: Wojciech Nowakowski
Ekspert ds. prawnych, asystent księgowy
e-mail: w.nowakowski[at]kancelariamr.pl
tel: 505 265 617