Podatek to jedno z bardziej popularnych słów, ale raczej rzadko używany w pozytywnym aspekcie. Nie zawsze wiemy jednak jak prawidłowo zdefiniować podatek.
„,Na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki.” Takie słowa wypowiedział Benjamin Franklin, jeden z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych. Odnośnie śmierci nikt w te słowa nie wątpi, ale jeśli chodzi o podatki to zarówno fantazja jak i rzeczywistość stara się temu zaprzeczyć, a niektórym nawet się nieco udaje. Wyraz tym przekonaniom dał Warren Buffett mówiąc „,Podczas gdy większość Amerykanów z trudem wiąże koniec z końcem, my, superbogaci, korzystamy z wielkich ulg podatkowych. (…) Płacę niższe podatki niż moja sprzątaczka.” O podatkach mówimy często i równie często wydaje nam się, że wiemy o nich więcej niż wiemy naprawdę, a dzieje się tak dlatego, że dotyczą nas wszystkich. Albert Einstein powiedział, że „,Rzeczą, którą najtrudniej w świecie zrozumieć, jest podatek dochodowy.” Cytatów, powiedzeń a nawet utworów poetyckich o podatkach jest wiele, co tylko podkreśla ich wielkie znaczenie, bo przecież rzeczami nieznaczącymi zajmować się nie chcemy (tu mam jednak wątpliwość czy oby na pewno). Gdyby jednak zapytać przechodnia czym jest podatek, to z pewnością definicji nie uraczylibyśmy.
Definicję podatku znajdziemy w art. 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa.
Art. 6. [Podatek]
Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.
Zatem każda danina która będzie spełniała powyższe warunki, jest podatkiem nawet jeśli tak się nie nazywa. Podatek ma charakter publicznoprawny a zatem monopol na ustanawianie podatków ma Państwo. Podatek jest nieodpłatny, co oznacza brak ekwiwalentności, gdyż fakt płacenia bądź niepłacenia podatków oraz ich wysokość nie ma odzwierciedlenia w zakresie korzystania z owoców funkcjonowania Państwa. Przymusowość podatku przejawia się w tym, że jeśli podatnik nie chce dobrowolnie uregulować ciążącego na nim obowiązku podatkowego, obowiązek ten zostanie wyegzekwowany przy pomocy dostępnych w prawie metod. Podatek jest bezzwrotny to znaczy, że jest przejmowany w sposób definitywny i ostateczny, o ile nie został pobrany nienależnie lub w nienależnej (nadmiernej) wysokości. Pieniężny charakter podatku przejawia się w tym, że jest on obliczany i pobierany w walucie obowiązującej w danym kraju, czyli w jednostkach pieniężnych. W przeszłości podatki nie zawsze miały charakter pieniężny.
Podatek zgodnie z art. 6 ustawy Ordynacja podatkowa to świadczenie na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy. Jednak w aktualnym stanie prawnym, nie ma podatku który stanowiłby świadczenie na rzecz województwa czy powiatu, a bynajmniej nie w bezpośredni sposób. Te dwie kategorie jednostek samorządu terytorialnego jedynie partycypują w podatku dochodowym od osób fizycznych oraz podatku dochodowym od osób prawnych.
W piśmiennictwie wymienia się kilka funkcji podatków: fiskalną, redystrybucyjną oraz stymulacyjną. Podstawowe znaczenie przyznaje się funkcji fiskalnej, czyli zapewnieniu dochodów budżetowi państwa lub budżetom samorządów terytorialnych. Podatki to najważniejsze i najbardziej wydajne źródło dochodów budżetowych. W trakcie ich pobierania następuje zgromadzenie określonych środków pieniężnych niezbędnych do finansowania zadań publicznych. Funkcja redystrybucyjna podatków polega na ich wykorzystywaniu jako instrumentów i narzędzi regulowania podziału dochodów oraz majątku między podatnikami a państwem lub samorządem terytorialnym. Środki ze źródeł podatkowych wykorzystywane są do finansowania procesu realizacji różnych zadań publicznych. Funkcja stymulacyjna podatków polega na wykorzystywaniu ich wpływu na zachowania podatników, które w skali masowej mogą być korzystne dla interesów państwa i samych podatników. W tym celu można wykorzystać system ulg podatkowych mających zachęcić podatników do określonych zachowań lub zniechęcić. np. ulga termomodernizacyjna, podatek akcyzowy na alkohol i wyroby tytoniowe.
Warto też zaznaczyć, że zgodnie z art. 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.
Autor: Grzegorz Kusyk
Ekspert ds. rachunkowości podatkowej
e-mail: g.kusyk[at]exorgroup.pl
tel: 508 750 614