Dawno minęły czasy, gdy wartość pieniądza była oparta na wartości kruszcu z którego został wykonany. Od pewnego czasu funkcjonowanie waluty jest ograniczone jedynie zaufaniem do jego emitenta. Kryptowaluty to w ostatnim czasie bardzo popularny temat. Wiedza o nich dla większości z nas ogranicza się jednak wyłącznie do informacji o ich istnieniu.
Nie należy się temu dziwić, gdyż ich historia jest krótka, a materia dość skomplikowana. Materia to właściwie złe określenie, bo tu nie ma mowy o żadnej materii a jedynie walutowym zapisie podporządkowanym zasadom kryptografii. Stąd też przyjęła się nazwa „kryptowaluta”. Zaszyfrowane informacje o wszystkich transakcjach zawiera publiczny dziennik tzw. blockchain [1].
Blockchain jest określana mianem przełomowych technologii naszych czasów i to z nią nierozerwalnie złączona jest historia pierwszej cyfrowej waluty, czyli Bitcoin. Koncepcja Bitcoin którą znamy obecnie, została przedstawiona przez człowieka ukrywającego się pod pseudonimem Satoshi Nakamoto. Mimo że opracował on jedną z najbardziej rewolucyjnych technologii, do tej pory nie znamy prawdziwych personaliów tej osoby, lub też grupy osób. Jako graniczną datę powstania Bitcoin przyjmuje się zarejestrowanie 18 sierpnia 2008 r. domeny internetowej bitcoin.org a następnie 31 października 2008 roku opublikowanie przez Nakamoto dokumentu pod tytułem: “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System”. Pierwsza transakcja przesłania wirtualnej waluty odbyła się 12 stycznia 2009 roku i polegała na przesłaniu 10 Bitcoinów. Drugą obok Bitcoina kryptowalutą opartą na sieci blockchain jest Ethereum stworzona przez zaledwie 19 letniego Vitalika Buterina. Swoją koncepcję opublikował 23 stycznia 2014 roku [2]. Bitcoina nie można uznać za pieniądz, gdyż nie spełnia żadnej jego cechy [1], ale to nie zmniejsza zainteresowania rosnącego wokół niego, a może nawet je wzmacnia. Oczywiście „rynek” kryptowalut nie ogranicza się do Bitcoina i Ethereum. Jest ich znacznie więcej. Dość popularnymi w ostatnim czasie są Stallar Lumens, Ripple, Litecoin i Komodo, ale jest ich dużo więcej.
Mimo że kryptowaluty stają się coraz popularniejsze, to nie stanowią one zagrożenia dla tradycyjnych walut. Kryptowaluty takie jak Bitcoin nie są stabilne ale narażone na szokowe zmiany wartości na które nie można reagować, gdyż nie da się nimi sterować, tak jak w przypadku walut standardowych w odniesieniu do których stosowana jest polityka monetarna. W przypadku Bitcoina założenia monetarne są zaimplementowane w jego kod źródłowy ze znacznym wyprzedzeniem a wiec nie daje możliwości szybkiego reagowania [3].
Mówi się, że pewne są tylko śmierć i podatki więc naturalnie nasuwa się pytanie, jak kryptowaluty traktowane są dla celów podatkowych.
Podatki dochodowe
Przychód z tytuły sprzedaży kryptowalut należy zakwalifikować do przychodów z praw majątkowych co potwierdza m.in. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 26.6.2014 r., IPPB1/415-276/14-4/EC, Interpretacja indywidualna ILPB2/415-741/14-2/TR Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 2.10.2014 r, jak również wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z siedzibą w Gdańsku z dnia 16 grudnia 2015 r. I SA/Gd 1551/15 w którym wskazano, że „[…] przychód uzyskany z tytułu odpłatnego zbycia Bitcoinów zarówno tych „wykopanych” jak i nabytych od osoby trzeciej, zakwalifikować należy do przychodów z praw majątkowych […]”.
Nie ma wiec wątpliwości w jaki sposób należy kwalifikować przychody z tytułu zbycia kryptowalut. Pytania pojawiają się jednak w przypadku kosztów uzyskania przychodów. W interpretacji indywidualnej z dnia 26 czerwca 2014 r. IPPB1/415-276/14-4/EC możemy przeczytać „[…] Co do zasady zatem kosztami uzyskania ww. przychodów będą wszelkie racjonalnie i gospodarczo uzasadnione wydatki poniesione w celu ich osiągnięcia (lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu), o ile nie zostały wyłączone z tych kosztów na mocy art. 23 ww. ustawy, a ich poniesienie zostało udokumentowane w sposób niebudzący wątpliwości […]posiadane przez Wnioskodawcę dokumenty (wydruk potwierdzenia przelewu z konta Wnioskodawcy na konto giełdy) jednoznacznie będą potwierdzać zakup bitcoinów (ich ilość, cenę zakupu itp.), to dokumenty te będą mogły stanowić podstawę do zaliczenia wydatków na nabycie bitcoinów do kosztów uzyskania przychodów. […]Podatnik powinien prowadzić dokumentację zakupu i sprzedaży bitcoinów pozwalających na ich identyfikację. Natomiast w przypadku gdy nie będzie możliwości identyfikacji sprzedawanych bitcoinów Wnioskodawca może zastosować metodę „pierwsze przyszło, pierwsze wyszło””.
Podatek VAT
Obrót kryptowalutami budził wątpliwości co do ich opodatkowania podatkiem od towarów i usług. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 21 czerwca 2013 r. nr IBPP2/443-258/13/ICz nie podzielił zdania wnioskodawcy, jakoby takie transakcje mogły korzystać ze zwolnienia z VAT. Jednak interpretacja ta została zmieniona z urzędu interpretacją indywidualną z dnia 1 lutego 2017 r. PT8.8101.20.2016.WCX.63. Co prawda organ nadal uznawał stanowisko wnioskodawcy za nieprawidłowe, ale wyłącznie w zakresie podstawy prawnej zwolnienia a nie samego jej faktu. Stanowisko, że transakcje kupna i sprzedaży wirtualnej waluty podlegają zwolnieniu z Vat potwierdza również Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 10 kwietnia 2017 r. 1462-IPPP1.4512.100.2017.1.AS w której możemy przeczytać „Stanowisko Wnioskodawcy potwierdza wykładnia funkcjonalna art. 43 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT, który stanowi, iż zwalnia się od podatku VAT transakcje, łącznie z pośrednictwem, dotyczące walut, banknotów i monet używanych jako prawny środek płatniczy, z wyłączeniem banknotów i monet będących przedmiotami kolekcjonerskimi […].” Potwierdzeniem tej tezy jest również wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. C-264/14 w którym czytamy „Artykuł 135 ust. 1 lit. e) dyrektywy 2006/112 należy interpretować w ten sposób, że świadczenie usług takich jak w postępowaniu głównym, które polegają na wymianie walut tradycyjnych na jednostki wirtualnej waluty „bitcoin” i odwrotnie, dokonywane za zapłatą kwoty odpowiadającej marży wynikającej z różnicy pomiędzy ceną, po jakiej dany przedsiębiorca nabywa waluty, a ceną, po jakiej je sprzedaje klientom, stanowi transakcje zwolnione z podatku od wartości dodanej w rozumieniu tego przepisu.”
Analizując wyroki sądów, Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz interpretacje indywidualne, odnoszę wrażenie, że kwestia obrotu walut w kwestiach podatkowych posiada już utarte ścieżki interpretacyjne i nie powinno nas w tej kwestii wiele zaskoczyć. Nie mniej jednak Fiskus potrafi zaskakiwać, więc wszyscy zainteresowani tematem opodatkowania obrotu kryptowalutami, powinni regularnie sprawdzać czy czas nie przyniósł zmiany podejścia urzędników do tego tematu.
- Kobiela-Pionnier K. „Rachunkowość w epoce Bitcoina”. Współczesne problemy rachunkowości w teorii i praktyce, H. Lelusz, R. Burchart(red.), Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2014, s. 153-165.
- Klinger B., Szczepański J. „Blockchain – historia, cechy i główne obszary zastosowań”. Człowiek w Cyberprzestrzeni 1/2017.
- Rzeszotnik Z. „Bitcoin – analiza krytowaluty” Uniwersytet Wrocławski, 2014.
Autor: Grzegorz Kusyk
Ekspert ds. rachunkowości podatkowej
e-mail: g.kusyk[at]exorgroup.pl
tel: 508 750 614