Klauzula abuzywna to inaczej klauzula niedozwolona. Jest to taki zapis, któy co prawda znajduje się w umowie z konsumentem (która często jest umową adhezyjną), jednak w praktyce nie został on wcale uzgodniony z tymże konsumentem, a narzucony mu.
Klauzule abuzywne są zapisami, które kształtują prawa i obowiązki stron umowy w sposób, który jest sprzeczny z dobrymi obyczajami, a także jednocześnie naruszają interesy konsumenta i faworyzują silniejszą stronę umowy. Co istotne – klauzule abuzywne nie są dla konsumenta wiążące. Art. 3831 kodeksu cywilnego wskazuje bowiem:
Art. 3851.
§ 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
§2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.
§3. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.
§4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.
Dodatkowo Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów wskazuje: Art. 23a. Zakazane jest stosowanie we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 3851 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów regularnie bada poszczególne branże i publikuje raporty zawierające zestawienia klauzul abuzywnych. Taki raport z zestawieniem zapisów niedozwolonych jest też dostępny dla branży deweloperskiej (link:). Zestawienie klauzul niedozwolonych stosowanych przez deweloperów na moment pisania tego tekstu liczy aż 540 stron. Przed podpisaniem umowy z deweloperem warto zerknąć, czy jakiś zapis budzący nasz niepokój, nie jest czasem klauzulą abuzywną oraz czy deweloper, z którym zamierzamy podpisać umowę nie został wskazany już w tym raporcie w związku z historycznym stosowaniem klauzul niedozwolonych. W przypadku samego Lublina w raporcie UOKiK można znaleźć przykłady zapisów niedozwolonych stosowanych przez co najmniej 7 deweloperów działających na terenie Lublina.
Autor: dr Agnieszka Wójcik
Ekspert ds. controllingu i finansów
e-mail: a.wojcik[at]exorgroup.pl
tel: 504 724 416