Od stycznia 2020r. nie będzie można wystawić faktury do paragonu fiskalnego nie zawierającego NIP nabywcy, jeśli stroną transakcji jest podatnik podatku lub podatku od wartości dodanej.
Zmiany wprowadzone ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Druk 3499), uniemożliwią wystawienie faktury do paragonu który nie zawiera NIP nabywcy, w przypadku gdy sprzedaż była dokonana na rzecz podatnika podatku lub podatku od wartości dodanej. Nowe zasady wystawiania takich faktur są podyktowane dodaniem ust. 5-7 w art. 106b ustawy o VAT.
Ustawodawca takie zmiany tłumaczy nadużyciami w zakresie wystawiania faktur, które nie odzwierciedlają faktycznych dostaw towarów bądź świadczenia usług czyli tzw. „pustych faktur”. Dzieje się tak gdyż nieuczciwi podatnicy zbierają paragony pozostawione przez klientów i na ich podstawie wystawiają faktury dla zaprzyjaźnionych firm. Odbiorcy takich faktur dokonują odliczeń VAT i zawyżają koszty podatkowe pomimo faktu, że nie są oni faktycznymi odbiorcami towaru bądź usługi. Taki stan rzeczy umożliwiają klienci którzy nie zabierają paragonów fiskalnych potwierdzających dokonane przez nich zakupy. Stan ten nie zmienił się pomimo prób wpłynięcia na konsumentów takimi akcjami jak loteria paragonowa. Ustawodawca wprowadzając takie wymogi, nie odbiera nabywcy prawa do pozyskania faktury, ale wymaga od niego konsekwentnego działania. W momencie dokonywania zakupów powinien on wiedzieć czy działa jako konsument czy jako podatnik.
Z założenia paragony fiskalne wystawia się na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych. Przedsiębiorcy mogą od razu poprosić o wystawienie faktury bez potrzeby wcześniejszego ewidencjonowania transakcji na kasie rejestrującej. Często jednak z przyczyn techniczno-organizacyjnych jest to niemożliwe. Ponadto kwestie te komplikuje wyjątkowo długi termin zgłoszenia żądania wystawienia faktury. Zgodnie z art. 106b ust. 3 ustawy o VAT podatnik jest obowiązany wystawić fakturę jeżeli żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty. Tak długi termin w mojej ocenie zupełnie nie jest skorelowany ze stwierdzeniem ustawodawcy, że podatnik nabywający usługi bądź towary już w momencie zakupu musi wiedzieć, czy transakcji tej dokonuje jako podatnik czy jako konsument. Jednak ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie zmian w tym zakresie.
Niestety znaczna grupa przedsiębiorców napotka poważny problem w zakresie wystawiania faktur do paragonów. Nie wszystkie obecnie używane kasy fiskalne posiadają techniczną możliwość umieszczenie na paragonie NIP nabywcy, w związku z czym do paragonów z takich kas fiskalnych nie będzie można wystawić faktury dla podatnika podatku lub podatku od wartości dodanej (zarówno podatnika VAT czynnego jak i zwolnionego). Nadal natomiast będzie można wystawić fakturę na rzecz osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych, gdyż osoby te nie posiadają NIP i na fakturze czy paragonie nie powinien on się pojawić.
W uzasadnieniu do ustawy zmieniającej możemy odnaleźć rozwiązanie dla osób nieposiadających kasy fiskalnej z możliwością umieszczenia NIP na paragonie „W sytuacji, gdy podatnik dokonujący sprzedaży nie będzie miał technicznej możliwości wpisania numeru identyfikującego na paragonie, nabywca powinien zadeklarować w momencie dokonywania zakupu, że nabywa towar lub usługę, jako podatnik – w takiej sytuacji sprzedawca nie powinien rejestrować zakupu na kasie rejestrującej, tylko powinien od razu wystawić fakturę. […]Oceniając zatem wpływ regulacji na mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców, którzy użytkują kasy bez możliwości umieszczania na dokumencie sprzedaży numeru identyfikującego nabywcę należy wskazać, że wprowadzenie nowych regulacji nie będzie się wiązało z koniecznością wymiany kas. Przedsiębiorcy będą mogli wykorzystać inne sposoby wystawiania faktury, jak np. faktury z bloczka”.
Niestety takie podejście było by realne do zastosowania, gdyby fikcja która mówi o znajomości przepisów przez przedsiębiorców stała się prawdą. Z pewnością duża część podatników nabywających towary i usługi, dowie się o tym przepisie w momencie gdy poprosi o wystawienie faktury do paragonu, a sprzedawca będzie musiał odmówić. Rozwiązaniem może się okazać umieszczanie informacji dla klientów o zmianie przepisów np. przy kasie fiskalnej, w sklepie internetowym w widocznym miejscu itp. Należy jednak spodziewać się, że początek roku będzie pełen dyskusji między sprzedawcami i nabywcami i nie zawsze będą one miłe i rzeczowe.
Sprzedawca nie ma wyboru i musi zastosować się do nowych regulacji. Ustawodawca przewidział bowiem sankcję w wysokości odpowiadającej 100% kwoty podatku VAT wykazanego na fakturze, w przypadku stwierdzenia, że podatnik wystawił fakturę z naruszeniem art. 106b ust. 5. W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się.
Zgodnie z przepisami przejściowymi (art. 15 ustawy zmieniającej) przepisów art. 106b ust. 5 i 6 oraz art. 109a ustawy o podatku od towarów i usług, nie stosuje się w przypadku sprzedaży zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kasy rejestrującej przed dniem 1 stycznia 2020r.
Autor: Grzegorz Kusyk
Ekspert ds. rachunkowości podatkowej
e-mail: g.kusyk[at]exorgroup.pl
tel: 508 750 614