W procesie tworzenia raportów analitycznych wykorzystuje się szereg narzędzi statystycznych. Co więcej – często raport analityczny sprowadza się to testowania hipotezy statystycznej, np. biznesplan / analiza opłacalności / studium wykonalności, ma za zadanie przetestować hipotezę o opłacalności projektu. Często odbiorca raportu tak tego nie postrzega, bo dokument nie zawiera wprost frazy, np. H0 brzmi „projekt inwestycyjny jest opłacalny”. Poprawność wniosków w zakresie prawdziwości hipotezy zależy od doboru metod jej weryfikacji oraz od prawidłowości procesu weryfikacji. Wskazuje się, że istnieją 2 podstawowe rodzaje błędów w zakresie odrzucania / przyjmowania prawdziwości hipotezy. Są to tzw. błąd I rodzaju i błąd II rodzaju.
Błąd I rodzaju polega na odrzuceniu hipotezy (czyli przyjęciu jej fałszywości), pomimo iż nie jest ona fałszywa. Przykład: uznanie projektu za nieopłacalny z powodu zawyżenia stopy dyskontowej.
Z kolei błąd II rodzaju to nieodrzucenie hipotezy pomimo jej fałszywości, np. uznanie warunków transakcji za rynkowe, chociaż zastosowana cena jest ewidentnie zawyżona.
Niekiedy wskazuje się, że należałoby wyróżnić również błąd III rodzaju. Pojawiło się w tym zakresie wiele, raczej żartobliwych, sugestii, czym mógłby być ów błąd III rodzaju. Jako propozycje pojawiały się tu m. in. następujące definicje błędu: udzielenie właściwej odpowiedzi na niewłaściwe pytanie, prawidłowe odrzucenie hipotezy z niewłaściwych powodów czy prawidłowe rozwiązanie niewłaściwego problemu. Przykładem błędu III rodzaju byłoby więc odstąpienie od realizacji projektu inwestycyjnego, bo firma nie może pozyskać kredytu, podczas gdy firma jest w zbyt złej kondycji, aby obciążać ją jeszcze dodatkowymi wydatkami.
Autor: dr Agnieszka Wójcik
Ekspert ds. controllingu i finansów
e-mail: a.wojcik[at]exorgroup.pl
tel: 504 724 416